Νοσταλγοί της εποχής του "εμείς"......

Η συζήτηση έλαβε χώρα στη Μικρή Φάρμα,μια ομάδα του facebook ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα σχετικά με την αγροτική ζωή...Μια νέα κοπέλα δήλωσε πως της αρέσει η ζωή στα παλιότερα χρόνια αφού της φαίνεται πως τότε οι άνθρωποι ήταν διαφορετικοί...Πολλοί- σχολιάζοντας την άποψη- την διαβεβαίωσαν πως οι άνθρωποι ήταν πάντα ίδιοι και πως τα ίδια προβλήματα τους ταλάνιζαν ,μόνο που δεν προβάλλονταν τόσο όσο σήμερα...Κάποιοι μάλιστα θεώρησαν πως η σημερινή εποχή είναι πολύ καλύτερη από την περασμένη αφού δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους,σε αντίθεση με τις παραδοσιακές κοινωνίες που ήταν αναγκασμένοι να ακολουθούν-στις περισσότερες των περιπτώσεων-τη ζωή που η ανάγκη,η συνήθεια ή οι γονείς επέλεγαν γι αυτούς...

 Σκέφτηκα πολύ αυτή την αίσθηση της κοπέλας...Τι της δίνει άραγε την εντύπωση ότι θα ήθελε-μια σύγχρονη κοπέλα-να ζει σε εποχές ξεχασμένες,παρωχημένες...σε μικρές κοινωνίες,σε χωριό...Σε τι θα διέφερε η ζωή της;;Και γιατί αυτό θα ήταν καλύτερο;Είναι διαφορετικό να νοσταλγώ εγώ τη ζωή του χθες,αφού μεγάλωσα σε χωριό και είμαι μεγάλη ώστε να έχω ζήσει εκείνα τα χρόνια...Αλλά ένα κορίτσι της πόλης...που γεννήθηκε και μεγάλωσε εκεί;Αρχικά πιστεύω πως πολλοί άνθρωποι νέοι σήμερα είτε θα ήθελαν να ζουν σε παλιότερες εποχές είτε δεν θα ήθελαν να ζουν στη δική τους χωρίς να μπορούν να πουν το γιατί...Γι αυτό έχω πειστεί μετά από τόσα χρόνια στο δημόσιο σχολείο(δεν υπήρξαν παρά ελάχιστες περιπτώσεις μαθητών που στην ερώτηση που θα επιλέγατε να ζούσατε δεν επέλεξαν τα παλιότερα χρόνια και μάλιστα στο χωριό)....Επίσης συμφωνώ με όσους υποστηρίζουν ότι οι συμπεριφορές των ανθρώπων σε κάθε εποχή μοιάζουν μεταξύ τους...Πάντα υπήρχαν,υπάρχουν και θα υπάρχουν συμπεριφορές βάναυσες,σκληρές ή γεμάτες καλοσύνη και αλτρουισμό...Η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει παρά μόνο στο βαθμό που ο καθένας από εμάς το αποφασίσει και αγωνιστεί γι αυτό...Έτσι και παλιότερα και τώρα η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια...

 Τότε τι είναι αυτό που διαφέρει;Για να μπορέσω να δώσω μια εξήγηση χρειάζεται επίσης να παραθέσω μια βασική παραδοχή της ψυχολογίας σχετικά με τον άνθρωπο και το κυνήγι της ευτυχίας...Ο άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση από τρεις πηγές που όμως απέχουν πολύ μεταξύ τους ως προς την ποιότητα της ευχαρίστησης που προσφέρουν...Στο πρώτο επίπεδο μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση από την απόκτηση ή κατανάλωση των υλικών αγαθών και τις σαρκικές απολαύσεις...Η ευχαρίστηση αυτή είναι κατώτερης ποιότητας,δεν τρέφει την ψυχή και χρειάζεται διαρκώς να ανατροφοδοτείται αλλιώς αφήνει στον άνθρωπο την αίσθηση της κενότητος...Είναι το επίπεδο στο οποίο ο άνθρωπος συναντάται με τα ζώα...Και-δυστυχώς-είναι το μοντέλο που προωθεί κατά κόρον η εποχή μας... Έτσι όνειρο των περισσότερων σήμερα είναι η καταξίωση μέσω της απόκτησης πολυτελούς σπιτιού,ακριβού αυτοκινήτου,γκουρμέ φαγητού,εξωτικών ταξιδιών,σεξουαλικών εμπειριών χωρίς ίχνος συναισθήματος...Καταξιωμένος θεωρείται ο κατέχων τα περισσότερα από τα παραπάνω...Όσα όμως κι αν αποκτήσει δεν βρίσκει τη χαρά...μόνο μια επιφανειακή και πρόσκαιρη ευχαρίστηση...

 Σε ένα δεύτερο επίπεδο ο άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση από την επίτευξη των στόχων που ο ίδιος θέτει... Ο αγώνας για να πετύχει του δίνει αυτοπεποίθηση και τον καταξιώνει κοινωνικά... Τον κάνει να αισθάνεται δυνατός,άρχοντας της ζωής του...Αυτή η ευχαρίστηση είναι ποιοτικότερη από την προηγούμενη αλλά-περιέργως-δεν φέρνει την ευτυχία και την αίσθηση της γαλήνης στον άνθρωπο...Αντίθετα τον βάζει στο παιχνίδι της διαρκούς επανατοποθέτησης των στόχων του ώστε να βρίσκεται σε συνεχή κίνηση κι έτσι να νιώθει ζωντανός....Οι άνθρωποι που αντλούν ευχαρίστηση από αυτό το επίπεδο δεν αντέχουν να μείνουν ούτε λεπτό σε αδράνεια,σε συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο με τον εαυτό τους,γιατί τότε καταλαβαίνουν την κενότητα των ενεργειών τους...

Λίγοι είναι οι άνθρωποι της εποχής μας-δυστυχώς-που φτάνουν κάποτε να βρουν την ευτυχία μέσα από το τρίτο επίπεδο,αυτό της άντλησης ευχαρίστησης μέσω της σύναψης σχέσεων,με το Θεό και τον συνάνθρωπο...Ο άνθρωπος εκεί βρίσκει το νόημα της ζωής....Εκεί συναντά την ευτυχία... Είναι ο τρόπος που απεχθάνεται η εποχή της ύλης και της κατανάλωσης,η εποχή μας-αφού δεν έχει χρόνο ούτε για την σύναψη ούτε-πολύ περισσότερο-για την καλλιέργεια σχέσεων οικογενειακών, φιλικών, με γείτονες, συμπολίτες και -ακόμη λιγότερο-με το Δημιουργό μας...Χρόνο έχει μόνο για το κυνήγι του κέρδους και την "απόλαυση" της κατανάλωσης....Έτσι όσο περισσότερο οι κοινωνίες προωθούν τη σύναψη σχέσεων(καλών ή κακών λίγη σημασία έχει....ακόμη και οι εχθρικές σχέσεις είναι μια μορφή επικοινωνίας)τόσο πιο ολοκληρωμένους ανθρώπους έχουν στους κόλπους τους και όσο πιο πολύ στηρίζονται στην ύλη και την ατομική καταξίωση τόσο πιο μοναχικούς και καταθλιπτικούς...

 Οι παλιότερες κοινωνίες λοιπόν,,αυτές των παππούδων μας,ήταν εποχές που ευνοούσαν τις ανθρώπινες σχέσεις...Αρχικά τα υλικά αγαθά ήταν δυσεύρετα και λίγοι τα είχαν σε αφθονία...Οι περισσότεροι είχαν πάνω κάτω τα ίδια μικρά σπίτια,τα ζώα και τους κήπους τους...Σκοπός ήταν να επιβιώσουν και όχι να κάνουν επίδειξη πλούτου στο γείτονα και το φίλο...Η ατομική τους πρόοδος ήταν αδύνατη σχεδόν, χωρίς τη βοήθεια της κοινότητας....Οι περισσότεροι έθεταν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες σε δεύτερο επίπεδο,μετά τις ανάγκες του συνόλου δηλαδή της οικογένειας,του χωριού ή της πατρίδας...Λίγοι είχαν δυνατότητα να σπουδάσουν και να φύγουν από τον τόπο τους και αποδέχονταν αυτή την κατάσταση χωρίς μεγάλες αναλύσεις...Οι περισσότεροι συνέχιζαν τη δουλειά της οικογένειας και έτσι κέρδιζαν τη θέση τους μέσα στην κοινωνία...Ακριβώς επειδή η ζωή τους ήταν δύσκολη και γεμάτη ανασφάλεια,στηρίζονταν από ανάγκη στον συνάνθρωπο....

 Ο γείτονας,ο χωριανός ήταν ο άνθρωπος από τον οποίο θα ζητούσαν βοήθεια όταν τη χρειάζονταν,με τον οποίο θα κουβέντιαζαν,θα διασκέδαζαν,θα επικοινωνούσαν,θα περνούσαν μαζί του τα μεγάλα απογεύματα του χειμώνα και τα αποσπερίσματα του καλοκαιριού....Δεν υπήρχε τηλεόραση,τηλέφωνο ή διαδίκτυο που αντικαθιστούν(κουτσά στραβά βέβαια)όλα τα παραπάνω....Ούτε είχαν αυτοκίνητα που θα έδιναν τη δυνατότητα αναζήτησης ανθρώπων με τους οποίους να ταιριάζουν τα...χνώτα τους...Με όσους είχαν γύρω του έπρεπε να συμβιώσουν αλλιώς τους περίμενε η απομόνωση...

 Ακόμη και οι πιο απλές ανάγκες τους ήθελαν τη βοήθεια του γείτονα... Όταν τέλειωνε η ζάχαρη ή το αλεύρι δεν υπήρχε δυνατότητα άμεσης αντικατάστασης παρά μόνο αναπλήρωσης από την κουζίνα του γείτονα... Ποτέ δεν θα φύγει από τη μνήμη μου η συνήθεια των γυναικών στο χωριό του πατέρα μου, στην Κρήτη, να μπαίνουν με άνεση στο περιβόλι των γειτόνων όταν δεν τους έφταναν τα λαχανικά (ιδιαίτερα οι κολοκυθοκορφάδες) για τα γεμιστά τους...Όλοι το θεωρούσαν αυτονόητο(δεν υπήρχαν και ούτε-ευτυχώς-υπάρχει μέχρι σήμερα σούπερ μάρκετς)...και ήταν για τις κοινωνίες αυτές αφού και ο γείτονας το ίδιο θα έκανε την άλλη μέρα...Η παλιότερη εποχή δεν μπορούσε παρά να στηρίζεται στις ανθρώπινες σχέσεις και στη σχέση του ανθρώπου με το Θεό....Κι αυτό έδινε στους παλιότερους την αίσθηση του ανήκειν και τη θαλπωρή της ομάδας...

 Αντίθετα η εποχή μας ευνοεί την ατομική εξέλιξη των ανθρώπων,τον ανταγωνισμό μεταξύ τους με έπαθλο τη διάκριση,την καριέρα,την απόλαυση περισσότερων αγαθών...Είναι η εποχή της μοναξιάς της κορυφής όπου ο άνθρωπος δεν έχει αυταξία,αλλά αποκτά αξία από όσα καταφέρνει με την ατομική του προσπάθεια... Ο συνεχής ανταγωνισμός ευνοεί το άγχος και την ψυχική κούραση των ανθρώπων που από τη φύση τους είναι φτιαγμένοι να συνάπτουν σχέσεις κι έτσι -μέσα σε αυτές- να βρίσκουν τη χαρά,ώστε νιώθουν αφύσικη την κοινωνία του εγωισμού και του- μέχρι τελικής πτώσεως -αγώνα για επικράτηση οικονομική, επαγγελματική ή άλλου είδους...Αυτό μπορεί αρχικά να φαίνεται αναπαυτικό και να είναι,αφού ο καθένας σκέφτεται πρωτίστως και κυρίως τις ανάγκες του εαυτού του (τον οποίο εαυτό θεωρεί ανόητο να τον τοποθετήσει μετά τον άλλο,το γείτονα,το φίλο ή και το συγγενή)...

Η κυριαρχία του "εγώ" είναι αδιαμφισβήτητη στην εποχή μας...Και η δυστυχία εξαιτίας του επίσης... Γιατί όσο και να φροντίσουμε τον εαυτό μας έτσι ώστε τίποτα να μην του λείπει,όσο κι αν τον ντύσουμε,τον ταΐσουμε,τον ταξιδέψουμε,τον κανακέψουμε....τα τείχη που έχουμε χτίσει γύρω του μας κόβουν τον αέρα,μας απομονώνουν... Η μοναξιά είναι αβάστακτη... Μαραζώνει ο σημερινός άνθρωπος κλεισμένος στην ατομικότητά του...Μόνο όταν κάνει χώρο στον άλλο,το συνάνθρωπο τα τείχη πέφτουν και φρέσκος αέρας πνέει...Σαν τον εγωιστή γίγαντα που βλέπει τον κήπο του να ανθίζει μόνο όταν γκρεμίζει τον τοίχο που εμποδίζει τα παιδιά να παίξουν εκεί(θυμόσαστε το παραμύθι;)...

Κι αυτό είναι νομίζω που νοσταλγούμε οι άνθρωποι που ζήσαμε σε παλιότερες εποχές...Τη συνάντηση με τον άλλο...Το "εμείς"...Το ίδιο που αναζητούν και οι νέοι αλλά δεν το βρίσκουν στην εποχή μας...Συνωστίζονται σε μπαράκια και καφετέριες προσπαθώντας απεγνωσμένα να νιώσουν τη ζεστασιά της παρέας, αλλά μάταια...Δεν είναι θέμα χώρου το "εμείς",αλλά στάση ζωής...Είναι ακριβώς αυτό που λέει ο Α.Σαμαράκης στο "Ζητείται ελπίς"..."Ποτέ άλλοτε οι στέγες των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μία στην άλλη, όσο είναι σήμερα. Και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μία από την άλλη, όσο είναι σήμερα"...Και ποτέ άλλοτε ο πόνος δεν ήταν τόσο μεγάλος...

Κι αυτός είναι ο λόγος που θέλουμε εκεί να γυρίσουμε!!!Μπορεί ο εαυτός να πιέζονταν σε παλιότερες κοινωνίες...ο άνθρωπος να μην μπορούσε να...ξεδιπλώσει τα...ατελείωτα ταλέντα του...να μην φαίνονταν η τεράστια αξία του(εγωισμός)αλλά η ψυχή του μπορούσε να τραφεί και να νιώσει ασφάλεια...Όσο κι αν προσπαθούν οι σειρήνες της εποχής μας να μας πείσουν ότι θα γίνουμε ευτυχισμένοι οδηγώντας ένα πανάκριβο αυτοκίνητο ή σουλατσάροντας σε ένα πολυτελές σπίτι η καρδιά δεν ξεγελιέται....

Αυτή την ανάγκη της ψυχής-πιστεύω- εξέφρασε η νέα κοπέλα λέγοντας πως θα ήθελε να ζει σε παλιότερους καιρούς...Την  ανάγκη του "εμείς"...Και πραγματικά της εύχομαι μέσα από την καρδιά μου να αξιωθεί να ζήσει σε τέτοιες και ακόμη καλύτερες εποχές και κοινωνίες...Σε όλους μας το εύχομαι...Και τελειώνοντας θέλω να αναφέρω τη μοναδική ίσως κοιτίδα ενός τέτοιου κοινοτικού τρόπου ζωής που διατηρείται ακόμη σήμερα-με δυσκολία είναι αλήθεια-αυτόν της ενορίας...Παρόλο που κι εδώ ο εγωισμός έχει αλλοιώσει το πνεύμα της κοινότητας(είναι δυστυχώς πολλοί οι χριστιανοί σήμερα που επιλέγουν να δράσουν και να συγχρωτιστούν στην ενορία ή το Μοναστήρι της αρεσκείας τους,παραβλέποντας τον πραγματικό σκοπό της ενορίας που είναι να ζήσεις και να συλλειτουργήσεις με όλους τους συνανθρώπους που την αποτελούν,ανεξάρτητα αν ταιριάζεις μαζί τους ή όχι)παραμένει ο μόνος τόπος όπου νιώθει κανείς ότι δεν είναι μόνος,ότι με κάποιους σχετίζεται...ότι είναι γεμάτος...Μακάρι να μη χαθούν κι αυτές οι κοιτίδες,αλλά να αποτελέσουν το προζύμι της επιστροφής....