Η κουκουβάγια...

 "Κανένα από τα πλάσματα του Θεού δεν έχει παρεξηγηθεί και δεν έχει συκοφαντηθεί τόσο από τη λαϊκή πρόληψη και δεισιδαιμονία,όσο η κουκουβάγια.Επειδή ζει στις σκοτεινές τρύπες και στους ίσκιους των δέντρων και των τοίχων,έχει άσχημα μάτια και κλαψιάρικη στριγκιά φωνή,γι αυτό έχει φορτωθεί όλη τη λαϊκή αντιπάθεια.

 "Κουκουβάγιες να λαλήσουν σπίτι του".Είναι γνώριμη λαϊκή κατάρα,που σημαίνει ξεκλήρισμα.Παλιά λαϊκή παράδοση παραδέχεται πως σε σπίτι που θα ακουστεί φωνή κουκουβάγιας σύντομα θα πεθάνει άνθρωπος.Δεν έλειπαν βέβαια,τα παλιότερα μάλιστα χρόνια,μοιραίες συμπτώσεις.Τότε δηλαδή στα περισσότερα σπίτια των χωριών μας το λυχνάρι του πετρελαίου-το φέξο-το θεωρούσαν πολυτέλεια.Τις νύχτες τις περνούσαν πολλά σπίτια με τη θαμπή ανταύγεια της φωτιάς.Συνήθως-τα χρόνια εκείνα-μονάχα στα σπίτια που υπήρχε άρρωστος,υπήρχε και φως τις ώρες της νύχτας.

 Γι αυτό οι κουκουβάγιες ,σαν νυχτόβια πουλιά,που τα τραβούσε το φως,προτιμούσαν τις στέγες των σπιτιών αυτών.Και όταν τύχαινε να πεθάνει άρρωστος,χαρακτήριζαν τα άμοιρα αυτά πουλιά γρουσούζικα.Και οι καλοί μας χωρικοί γινότανε δολοφόνοι των πιο ωφέλιμων πουλιών του τόπου μας.Γιατί πραγματικά καλύτερο ευεργέτη δεν έχει στείλει ο Θεός στους γεωργούς μας.Είναι η φτερωτή γάτα για τους αρουραίους των χωραφιών.Ο ακούραστος συνεργάτης των αγροτών μας στο ξεκαθάρισμα των αγρών από τους ανελέητους εχθρούς τους,τις κάμπιες,τους γυμνοσάλιαγκους,τα ποντίκια.

Από σχετική στατιστική προκύπτει ότι στο συσσίτιο της κουκουβάγιας μιας χρονιάς περιλαμβάνονται τουλάχιστον 2000 ποντίκια,εκτός από τις κάμπιες και άλλα επιβλαβή ζούζουλα της γεωργίας.Από μια έρευνα στα στομάχια 200 πουλιών κουκουβάγιας βρέθηκαν 48 ποντίκια,296 αρουραίοι και 48 τυφλοπόντικες.Από τους πρόχειρους αυτούς αριθμούς της στατιστικής εύκολα καταλαβαίνει ο καθένας τι εγκληματικό έργο είναι η εξόντωση της κουκουβάγιας.

Στα παλιά χρόνια,με τη χαλαρή και πρωτογονική μορφή της γεωργίας δεν βάραινε πολύ η πλήθυνση των εχθρών της.Σήμερα όμως με την τόση γεωργική πρόοδο...πως είναι νοητό να επικηρύσσουμε και να εξοντώνουμε τον άγρυπνο και αδάπανο αυτόν αγροφύλακα;Και να τραγουδάμε την πέρδικα,που γίνεται κάποτε συμφορά στα σταφύλια και στα γεννήματα;Καμαρώνοντας μάλιστα για τις ζημιές της αυτές;
                                             -Πούσουν πέρδικα γραμμένη
                                              κι ήρθες το πρωί βρεγμένη
                                             -Ήμουνα πέρα στα πλάγια
                                              ...........................................
                                             κι έτρωγα το Μάη τριφύλλι
                                             και τον Αύγουστο σταφύλι...

 Είναι ντροπή σήμερα,με το φως των γραμμάτων και της επιστήμης,που διέλυσε τόσες πλάνες και τόσες προλήψεις,να έχουν πέραση τέτοιες μωρίες για την κουκουβάγια.Είναι και αμαρτία να παραδέχεται κανείς πως ο Θεός όρισε ένα πουλί να προμαντεύει τον θάνατο στους ανθρώπους.Είναι καιρός πια οι ίδιοι οι αγρότες να γίνουν πρωτοπόροι στην προστασία του μεγάλου αυτού φτερωτού ευεργέτη.

Ο νόμος το προστατεύει και τιμωρεί αυστηρά τους παραβάτες.Σε άλλες χώρες,οι γεωργοί φτιάχνουν επίτηδες παραθυράκια στις στέγες των αχυρώνων τους και των αποθηκών τους,για να μπαίνει η κουκουβάγια και να καθαρίζει κήπους,αυλές,γιούρτια,από τις κάμπιες,τα ποντίκια,κ.τ.λ.

Αλλά δεν χρειάζεται να πάρουμε παραδείγματα από ξένους τόπους.Αρκεί να θυμηθούμε μόνο πως οι πρόγονοί μας που εδημιούργησαν τον μεγαλύτερο πολιτισμό του κόσμου,είχαν την κουκουβάγια για ιερό πουλί,αφιερωμένο στη Θεά Αθηνά,που εσυμβόλιζε τη φρόνηση και τη σοφία.Η Ακρόπολη των Αθηνών φιλοξενούσε πολλά από τα πουλιά αυτά,τα δε Αττικά νομίσματα έφεραν την εικόνα της κουκουβάγιας.

Σύμφωνα με κάποιο μύθο,όταν το γεράκι πρωτοείδε την κουκουβάγια,με τόσο τρανό κεφάλι και μικρό σώμα,την πέρασε για πουλί μικρής ηλικίας.Την πήρε γι αυτό μαζί του και την τάιζε καλά για να μεγαλώσει γρήγορα και να ξεπεράσει στο μέγεθος όλα τα πουλιά.Να γίνει μια μέρα βασιλιάς,οπότε θάκανε κι αυτό την τύχη του κοντά στον καινούργιο βασιλιά.

Την τάιζε,λοιπόν,όσο μπορούσε πιο πολύ και δεν την άφηνε να ξεμακρύνει καθόλου από τη φωλιά του.Όταν άξαφνα μια μέρα που έπιασε μια βροχή και δεν έλεγε να σταματήσει,ακούει την κουκουβάγια να λέει:"Μωρέ,βροχή!Ούτε στον...κατακλυσμό του Νώε δεν έβρεχε τόσο!"'Οταν άκουσε αυτά το γεράκι τότε κατάλαβε πως είχε να κάνει με ηλικιωμένη γριά και την έδιωξε από τη φωλιά του.

Γιατί δεν βλέπει την ημέρα η κουκουβάγια εξηγεί ως εξής μια λαϊκή παράδοση.Η κουκουβάγια ήτανε παραδουλεύτρα σε αρχοντικό σπίτι.Το κορίτσι του αφέντη ήτανε το πιο υποχόντριο και παράξενο πλάσμα.Λουλούδια να της έδιναν δεν τα δεχόταν αν ο υπηρέτης που τα μάζευε δεν φορούσε γάντια.

Μαζί με την κουκουβάγια υπηρετούσε κι ένας αράπης που η αρχοντοπούλα τον βασάνιζε με τις παραξενιές της.Κάποιο όμως πρωινό βλέπει έκπληκτη η κουκουβάγια την αρχοντοπούλα να αγκαλιάζει και να φιλάει τον αράπη,δίχως εκείνος να φοράει...γάντια στα χείλη.Όταν το είδε αυτό η κουκουβάγια,γύρισε κατά τον ουρανό και φώναξε:

-Θεέ μου,κλείσε μου τα μάτια,για να μη βλέπω τα παράξενα του κόσμου...Ο Θεός τη λυπήθηκε και της σφάλισε τα μάτια για να μην βλέπει τα παράξενα της ημέρας.Σύμφωνα με άλλη παράδοση η κουκουβάγια στα παλιά χρόνια ήταν υπηρέτρια(βάγια) του κούκου.Γι αυτό ονομάστηκε Κούκου-βάγια.

Για τη μεταμόρφωση της κουκουβάγιας σε μερικά μέρη,όπως στη Λάπα Γορτυνίας,επιχωριάζει ο μύθος που διηγείται το γνωστό δημοτικό τραγούδι του νεκρού αδελφού.Σε κάποιο χωριό ζούσε μια χήρα με εννιά γιους και μια κόρη,την Αρετή.

Ο μικρός γιος ήτανε πραματευτής και ταξίδευε σε μακρινούς τόπους.Εκεί στους τόπους αυτούς της ξενιτιάς,ήθελε να παντρέψουν την Αρετή για νάχει κι αυτός αποκούμπι στα ταξίδια του.Η μάνα τους την ήθελε μαζί της στο χωριό,αλλά δεν της πέρασε.Έγινε το θέλημα του μικρού αδελφού.

Ύστερα από λίγο πέφτει άξαφνο θανατικό και πεθαίνουν όλα-και τα εννιά-αδέλφια.Η μάνα τους έκλαιγε και θρηνούσε,αλλά κι αναθεμάτιζε το μικρό της γιο,που της πάντρευσε την Αρετή στα ξένα και δεν την είχε κοντά της τώρα στη μεγάλη συμφορά.

Από το "βαρυανάθεμα και τις πολλές κατάρες" βγήκε ο μικρός γιος από το μνήμα του,έκανε πύραυλο τη νεκρόκασά του και πήγε και πήρε την Αρετή να την πάει στη μάνα τους.Έφτασαν κάποτε στο χωριό.Αυτός τότε γύρισε στο μνήμα του και η Αρετή γύρισε στο σπίτι της μοναχή.

Όταν έφτασε στη μάνα της,ρίχτηκαν η μια στην αγκαλιά της άλλης με ακράτητα αναφιλητά.Οδύρονταν και θρηνούσαν ασταμάτητα:"Οχού!!!Τι πάθαμε οι έρμες!!!Οχού!Οχού!Οχού!..."

Ο Θεός τις λυπήθηκε τότε και τις έκανε πουλιά χουχουβάγιες που λένε ως σήμερα :"Οχού!Οχού!"

 (Από το βιβλίο του Σεραφείμ Τσιστά "Άγρια τετράποδα και φτερωτά").

ΚΟΥΚΟΥΒΑΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΔΙΚΑ...

Μια μέρα συνάχτηκαν όλα τα πουλιά και συμφώνησαν να βάλουν τα παιδιά τους στο σχολείο να μάθουν γράμματα. Ήβραν και δάσκαλο και τον διόρισαν. Άνοιξε το σχολείο κι επήραν τα παιδιά τους και τα έγραψαν. Ύστερα από λίγες μέρες, μερικά παιδιά πήγαν στο σχολείο και δεν ήξεραν το μάθημά τους. Ο δάσκαλος τα άφησε νηστικά το μεσημέρι. Μέσα στα παιδιά που έμειναν τιμωρία ήταν και το παιδί της κουκουβάγιας.   Η κουκουβάγια, άμα είδε πως εσχόλασαν τα παιδιά το μεσημέρι και το μωρό της δεν εσχόλασε, επήρε λίγο ψωμί και επήγε στο σχολείο να του το δώσει.   Καθώς επήγαινε, την έφτασεν η πέρδικα. Έμεινε κι εκείνης το μωρό της νηστεία, κι επήγαινε να του δώσει λίγο ψωμί. Λέγει η πέρδικα της κουκουβάγιας:   – Να χαρείς τα μάτια σου, γείτονα· έχω πολλή δουλειά και σε παρακαλώ να πάρεις και του μωρού μου το φαΐ του.   – Το παίρνω γειτόνισσα, λέγει η κουκουβάγια, αλλά δεν ξέρω το μώρο σου ποιο είναι.   – Ω, λέγει η πέρδικα, όσο γι’ αυτό, είναι πολύ εύκολο να το βρεις. Το μωρό μου είναι το πιο όμορφο μωρό του σχολείου!   Η κουκουβάγια πήγε στο σχολείο. Παρακάλεσε το δάσκαλο, κι αυτός εδέχτηκε να δώσει το ψωμί του μωρού της. Ύστερα είπε του δασκάλου να την αφήσει να δει όλα τα παιδιά. Εκοίταξε καλά καλά, δεν ήβρε το μωρό τη πέρδικας. Εγύρισε πίσω, επήγε και ήβρε την πέρδικα και της έδωσε το ψωμί της και της λέει:   – Τι να σου κάμω! Εκοίταζα μιαν ώρα και δεν το ήβρα το μωρό σου, γιατί μες στο σχολείο δεν ήταν ομορφότερο μωρό από το δικό μου!
(από το βιβλίο: Aνθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, μέρος δεύτερο, Oργανισμός Eκδόσεως Διδακτικών Bιβλίων, 1975)